Prozodi Dersleri - Hüseyin Sadettin Arel

Birinci Basım: Temmuz 1992
İkinci Basım: Haziran 1997
Önsöz: Murat Bardakçı
Fiyatı: 7,50 TL

Ünlü musiki bilgini Hüseyin Sadettin Arel (1880-1955), yüzyılımızın ilk çeyreğinde kaleme aldığı ve daha önce kitap halinde yayımlanmayan bu çalışmasında, "güfte ile ezgi arasındaki uyum" anlamına gelen prozodinin, Türk Müziği'ndeki konumunu inceliyor.

Arel, asıl adı "Aruz-u Musiki" olan "Prozodi Dersleri"nde, Türkçe'yi öncelikle hece yapısı açısından ele alıyor, hecelerin vurgu bakımından değerlerini belirliyor ve bunların ezgilendirilmeleri konusunda kurallar koyuyor.

Prozodi'yi gerçek biçimde inceleyen ilk toplu çalışma olması ve Hüseyin Sadettin Arel gibi ünlü bir müzik adamının imzasını taşıması dolayısıyla daha da önem kazanan "Prozodi Dersleri", yazılışının üzerinde yarım yüzyıldan fazla bir zaman geçmesinden sonra, şimdi ilk kez yayımlanıyor.




Basından

Kaba bir tarifle 'güfte ile ezgi arasındaki uyum' anlamına gelen 'prozodi' her dönemde Türk müzik gündeminin temel meselelerinden biri oldu. Zaman zaman müziği meslek edinenlerin dışına taşan prozodi tartışmaları yaşandı. Bunların en önemlisi tabii ki, "İstiklâl Marşı" ile ilgili olandı. Bugün müzik alanında uzmanlaşmış kişilerin hayli büyük bir bölümü "İstiklâl Marşı"nı bir 'prozodi faciası' olarak görülüyor. Bu da prozodi keşmekeşinin boyutlarını göstermek için yeterli. Hele hele müzik üretiminin korkunç bir hızla arttığı şu günlerde...

Kitabın, müzik yayıncılığı konusunda fevkalade değerli çabalarına tanık olduğumuz Pan Yayıncılık ve risaleyi yayına hazırlayan Murat Bardakçı'nın emin ellerinden çıkması gerçekten sevindirici. Müzikle ilgilenenler kadar müzik üstüne düşünenlerin de yararlanabileceği bir ürün çıkmış ortaya. Dileğimiz müzisyenlerimizin nicedir ihmal ettikleri prozodi derslerine bundan sonra önem vermesi...
(Erdir Zat, Nokta, 13-19 Eylül 1992)




Kitaptan Bir Bölüm

"Prozodi" terimi, eski Yunan müziğinde iki anlama gelir: Çalgıya refakat ve konuşma sırasında seslerin aldığı özel vurgular, yani konuşma sesinin perdelerinde varyasyon. Türk müziği çevrelerinde genellikle bilinen anlam ikincisidir ve bugün kısaca "güftenin besteye uygunluğu" demektir. Sadettin Arel'e göre ise, "Güfteli eserlerde sözün besteye taksim edilmesini anlatan bir ilimdir".

Türk Müziği'nde prozodiden ilk kez yüzyılımızın başında söz edilir, ama konu gerçek anlamıyla ele alınmaz. Yapılan, genellikle, usullerle aruz vezni arasında ilişki kurmak veya var olduğuna inanılan bu ilişkiyi ortaya çıkartabilme çabasıdır. Bunun ilk örneklerine de, editörlüğünü yine Hüseyin Sadettin Arel'in yaptığı "Şehbal" dergisinde rastlanır.

Prozodiyi gerçek biçimde inceleyen ilk toplu çalışma, Arel'in bu notlarıdır. Yazar daha sonraki yıllarda aynı konuda birkaç makale daha yayınlamış, ancak sözkonusu makalelerin hiçbiri, yine kendisine ait olan bu notları aşacak düzeye gelememiştir.